Skip to main content

Mieszko III Stary

Mieszko Stary - obraz Jana Matejko

W 1138 roku trzeci z synów Bolesława KrzywoustegoMieszko dostał obszar Wielkopolski zachodniej z Poznaniem. Był oddanym wspólnikiem dla swojego starszego brata - Bolesława do momentu jego śmierci.

W 1146 r. wziął udział w walkach, a rok później po strąceniu Władysława dowodził Polskim oddziałom w saskiej krucjacie na Słowian połabskich. Miał udział przy zawiązaniu porozumienia Bolesława Kędzierzawego z Fryderykiem Barbarossą, co miało miejsce w 1172 roku. Stawał się członkiem rodzin królewskich różnych krajów dzięki małżeństwom swoich dzieci z książętami ruskimi, czeskimi, saskimi, lotaryńskimi oraz pomorskimi.

Polityka wewnętrzna Mieszka Starego

Rok później otrzymał tytuł zwierzchnika Polski i w jednym z pierwszych kroków w roli księcia oddał synowi poprzednika – Leszkowi, obszary Mazowsza i Kujaw, a własnemu, młodszemu bratu powierzył dzielnicę sandomierską. Jednak wymagał, aby kluczowe decyzje zostały z nim wcześniej uzgadniane. Książę nie zapomniał o umacnianiu władzy wewnętrznej na ziemiach, które były mu przynależne. Strzegł dziedzin gospodarki, które były dla niego zastrzeżone i dbając o swoje dobre imię zakazał bogatym zniewalać ludzi wolnych. Taka banicja uniemożliwiła korzystanie z majątków możnowładczych. Miał sposób na powiększanie skarbu książęcego – często wymieniał momenty, gdyż nowe denary były robione z mniejszej ilości srebra niż stare i różnica zasilała jego skarb. Podobne działanie nie mogło budzić zadowolenia bogatych. Było to tzw. „psucie monety” i polityka inflacyjna. Dzięki niej ożywienie wkradało się na rynki miejscowe, ale tracili posiadacze wielkiej ilości monet.

Na bunt przeciwko Mieszkowi zdecydowani byli książęta: ze Śląska Bolesław Wysoki, a także z Wielkopolski Odon – syn władcy. Jednak to nie oni odegrali kluczowe role, ponieważ rozwścieczeni możni przygotowali spisek. Nie bez wahania, ale na współpracę z elitą zdecydował się Kazimierz, młodszy brat Mieszka. Sojusznikiem uciśnionego wciąż był Mieszko Raciborski. Ruch rozpoczął akcje w 1177 r., kiedy w Krakowie ludzie z małopolski zamknęli Kazimierza. Niebawem Odon opanował Wielkopolskę, a Mieszko uciekł do Raciborza, skąd przemieszczał się w stronę Niemiec, licząc na pomoc od cesarza, ale nadzieja była zgubna. Dzięki udziałowi Pomorzan i stronników z Wielkopolski – zdołał odzyskać tereny tego drugiego obszaru, ale bez dzielnicy senioralnej. Mimo tego okrzyknął siebie polskim księciem zwierzchnim Wielkopolski.

Kolejnym sukcesem było odzyskanie przychylności własnego syna – Odona, a także przez kilka lat bratanka – Leszka Mazowieckiego. Za najważniejszy punkt do zrealizowania w swoim życiu Mieszko uważał powrót do Krakowa. W 1191 roku był bardzo bliski osiągnięcia celu. Małopolanie nie popierali udziału Kazimierza Sprawiedliwego w wojnie z Rusią i Węgrami. Mieszko starał się ten fakt wykorzystać i w rezultacie jego zwolennicy przejęli Kraków. Ku pechowi księcia, nie było to długotrwałe. Kazimierz odzyskał stolicę bez większego wysiłku, choć zmarł trzy lata później. Mieszko nie zdążył wykonać kolejnego ruchu, podczas gdy politycy małopolscy na wiecu zwołanym przez biskupa Pełkę i wojewodę Mikołaja, desygnowali księciem zaledwie siedmioletniego syna zmarłego poprzednika, Leszka. Mieszkowi ciężko było się z tym pogodzić, był przekonany, że będąc seniorem ma prawo do roli zwierzchnika i po usłyszeniu wieści o wyborze Małopolan, wydał nakaz ataku.

Mapa Polski - rozbicie dzielnicowe 1138

Mapa Polski - Rozbicie Dzielnicowe 1138

Wojna rozegrała się w 1195 roku, Wielkopolanie stoczyli z Małopolanami obfitą w krew, ale nierozstrzygniętą przez żaden obóz bitwę nad Mozgawą. W czasie walki Mieszko został ranny z ręki wojownika rywala, będąc sekundy przed dobiciem, zraniony oświadczył, że jest księciem i zrzucił swój hełm. Wojownik wyprowadził Mieszka w tereny oddalone od jatki i przeprosił go. Mniej szczęścia miał syn księcia – Bolesław, który zginął w trakcie bitwy. Próba podbicia Krakowa siłą nie powiodła się, więc Mieszko uciekł się do kolejnego kroku, którym były negocjacje z owdowiałą po poprzednim zwierzchniku, Heleną.

Zarzekał się, że jeśli otrzyma zgodę na powrót na krakowski tron, zadba o silną władzę, która zostanie przekazana Leszkowi. Helena zdaje się nie chciała dłużej, aby Małopolską rządził wojewoda Mikołaj i oboje doszli do porozumienia. Układ pomiędzy rodzinami został zatwierdzony na wiecu i senior dynastii wrócił na piedestał w Krakowie. Zmarł w 1202 roku, ale pomimo przeciwności pozostał na tronie do końca. Mieszko miał pięciu synów, ale w momencie jego odejścia żył tylko jeden – Władysław Laskonogi, a także jego wnuk – Władysław Odoniec.