Kazimierz Jagiellończyk

Kazimierz Jagiellończyk przejął tron polski po Władysławie III. Po śmierci tego monarchy zjazd w Sieradzu zdecydował o koronacji Kazimierza na nowego króla.

Królewicz zwlekał ze swoim przyjazdem do Krakowa, chcąc uzyskać władzę królewską na swoich warunkach, tak by móc sprawować realną władzę. Koronacja Kazimierza Jagiellończyka miała miejsce w 1447 roku, ale już rok wcześniej Kazimierz podpisał akt, na mocy którego Polska i Litwa miały współpracować ze sobą na całkowicie równych zasadach.

Kazimierz Jagiellończyk - na tronie Polski

Bojarowie litewscy uzyskali prawa i przywileje niemal takie same jak te, którymi cieszyła się szlachta polska. Litwa uzyskała także gwarancję nietykalności swoich granic. Kazimierz Jagiellończyk umiejętnie wykorzystał na początku swoich rządów wewnętrzne konflikty, dzięki czemu udało się mu zbudować silne stronnictwo. Poparł papiestwo w jego sporze z soborem, co doprowadziło do osłabienia pozycji biskupa Oleśnickiego i wzmocnienia w polskim Kościele arcybiskupa gnieźnieńskiego. Zagrożenie dla rządów Kazimierza nadeszło od strony Litwy, gdzie miejscowa oligarchia nie godziła się na rządy Jagiellończyka – litewscy bojarowie odesłali swoje herby nadane podczas unii w Horodle. W 1453 roku odbył się zjazd w Piotrkowie, podczas którego Kazimierz załagodził konflikt z Litwą, poparł Związek Pruski, co dało mu poparcie Wielkopolski, dbał też o dobre kontakty z Kurią Rzymską.  Kazimierz dobrze radził sobie także w polityce zagranicznej. W 1456 roku kupił i wcielił do Korony księstwo oświęcimskie. Doprowadził do tego, że księstwo zatorskie uznało zwierzchność Polski. Przejął sporą część Mazowsza, ziemię bełską, Sochaczew, Rawę i Gostyń – z wszystkich tych ziem utworzono województwo rawskie.

Mapa Polski za panowania Kazimierza Jagiellończyka (1447–1492) 

Kazimierz Jagiellończyk musiał też uporać się z poważną konkurencją na wschodzie. Iwan III, władca księstwa moskiewskiego, chciał uczynić z Moskwy „trzeci Rzym”, w czym miało mu pomóc przejęcie tradycji i dziedzictwa Konstantynopola. Od południa Polsce zagrażali Turkowie, którzy w 1473 roku podbili Konstantynopol i nie ustawali w swoim marszu na zachód – dwa lata później zdobyli chanat krymski. W 1482 roku doszło do wielkiego najazdu Tatarów krymskich na Wołyń i Podole, dwa lata później kolejny najazd został odparty przez młodego królewicza Jana Olbrachta. W przypadku polityki południowo-wschodniej Jagiellończyk poniósł klęskę i stracił zwierzchnictwo nad Mołdawią. Hospodar Mołdawii, Stefan Wielki, przeszedł w 1487 roku na stronę Turcji i nawet wyprawa Jana Olbrachta z 1497 roku nie doprowadziła do zmiany sytuacji w Mołdawii.

Dynastia Jagiellonów na tronach europejskich

Kazimierz Jagiellończyk brał też udział w sporach o tron Czech i poparł wtedy husytę Jerzego z Podiebradu, którego kandydaturze sprzeciwiał się papież. Syn Władysława został ogłoszony następcą czeskiego tronu, ale wtedy swoje pretensje zgłosić król Węgier Maciej Korwin. Przy poparciu Królestwa Czeskiego zajął Śląsk, Morawy i Łużyce. Gdy w 1471 roku Jerzy z Podiebradu umarł, Władysław Jagiellończyk przejął władzę nad właściwymi Czechami. Konflikt polsko-czesko-węgierski okazał się zabójczy dla królewskiego skarbca, przyczynił się też do wybuchu wojny z Krzyżakami.

Do sytuacji wyjściowej powrócono w efekcie ugody polskiego króla z Węgrami w 1479 roku, ale dożywotnią władzę nad Morawami, Śląskiem i Łużycami przekazano królowi węgierskiemu. Po śmierci Korwina w 1490 roku zaczęły się spory o przejęcie tronu węgierskiego. O koronę walczyło dwóch synów Kazimierza, Jan Olbracht i Władysław, oprócz nich także Maksymilian Habsburg. Ostatecznie tron przypadł Władysławowi, który miał za sobą poparcie magnaterii i zwolenników Korwina. Kazimierz IV Jagiellończyk zmarł w 1492 roku.