Strój Warmiński

Tradycyjny strój warmiński zaniknął już pod koniec XIX wieku, na co największy wpływ miały ówczesne przemiany historyczne i ekonomiczne na tym terenie. Mieszkańcy Warmii dość wcześnie zaczęli korzystać z gotowych wyrobów odzieżowych produkowanych fabrycznie, zwłaszcza że była ona tańsza od strojów szytych ręcznie. 

W tradycyjnym warmińskim stroju ludowym męskim okryciem głowy był kapelusz z filcu, o niskiej główce i lekko wywiniętym rondzie. Latem noszono także słomiane kapelusze, a w chłodniejsze dni czapki z futra. Koszula męska była szyta według kroju przyramkowego. Za wykończenie przy szyi służył niewielki, wywijany kołnierzyk, który zapinano na guzik. Rękawy były proste i przymarszczone przy wąskich mankietach. Koszule świąteczne szyto według tego samego wzoru, używano tylko lepszych gatunkowo materiałów – na co dzień stosowano samodziałowy len, a na święta cienkie tkaniny bawełniane albo lniane produkcji fabrycznej. W warmińskim stroju kamizelką nazywano także zwykły kaftan z rękawami. Do szycia kaftanów wykorzystywano przede wszystkim materiały wełniane i bawełniano-wełniane, a dominującymi kolorami były odcienie niebieskiego, granatowego, ciemnoczerwonego, zielonego i brązowego. Z przodu kaftana przyszywano osiem metalowych guzików.

{module Reklama - Czerwona Responsywna}

Kamizelki bez rękawów zaczęto szyć w późniejszym okresie. Kamizelki były przeważnie czerwone, z dwiema kieszonkami na przedzie. Początkowo kamizelki były uszyte z jednolitego materiału, ale w końcu zaczęto je szyć według mody miejskiej, zastępując plecy podszewką. Sukmany noszono na Warmii do XIX wieku. Biedniejsi mieszkańcy szyli sukmany z lnianego samodziału, bogatsi korzystali z sukna. Najpopularniejszym kolorem sukman był niebieski, granatowy, zielony i brązowy. Spodnie szyto według dwóch wzorów.Buksy zestawiano z białymi pończochami i płytkimi pantoflami ze skóry, a do portek ubierano buty z wysokimi cholewami. Buty były bardzo drogie i kupowano je zazwyczaj raz na kilka lat. skórzane buty noszono tylko od święta, na co dzień chodzono boso albo w chodakach. W warmińskim stroju kobiecym najładniejszym elementem garderoby był czepek, nazywany w tym regionie twardą mycką.

Mazurski Zespół Pieśni i Tańca "Ełk" w stroju warmińskim (zdjęcia: MZPiT Ełk)

 Początkowo czepki zakładały wszystkie kobiety, ale w XVII wieku wydano ustawę zakazującą noszenia czepców kobietom niezamężnym. Wyrobem czepków na Warmii zajmowały się najczęściej zakonnice.Czepiec zakładano tylko w dni świąteczne, a na co dzień zakrywano głowy białymi, płóciennymi chustkami. Zimą płótno zastępowano czarną wełną. Kobiece koszule miały krój przyramkowy z wykładanym kołnierzykiem. Przednią część koszuli rozcinano i doszywano zapięcia z guzików. Rękawy były gładkie, zakończone mankietami z guziczkiem. Mankiety i kołnierzyk ozdabiano stebnówką. Podstawowym materiałem używanym do szycia koszul był lniany samodział.

{module Reklama - Czerwona Duża}

Spódnice w stroju warmińskim nazywano kitlami. Starszy typ kroju wykorzystywał cztery płaty materiału, a całkowity obwód spódnicy sięgał trzech metrów. Materiał przed wszyciem w pasek marszczono, a zapięcie umieszczano z tyłu. Dolną część kitla ozdabiano jedną lub dwiema falbankami, a krawędzie tych falban dodatkowo obszywano czarnym jedwabiem bądź satyną. Zamiast falbanek doszywano też proste zdobienia z czarnej tasiemki lub aksamitki. Nowszy typ kitla wzorował się na modzie miejskiej. Do uszycia spódnicy wykorzystywano aż siedem rozszerzanych pasów materiału. W górnej części spódnicy wszywano pasek, rozporek umieszczano z boku, a dół kitla ozdabiano tasiemkami lub aksamitkami. Do szycia kitli wykorzystywano gładkie, czerwone tkaniny, ale stosowano też materiały oparte na dwóch kolorach – wątek i osnowę stanowiły przędze w kontrastowych kolorach, dzięki czemu materiał zyskiwał mieniącą się strukturę. Najczęściej łączono ze sobą czerwony z niebieskim, brązowy z zielonym oraz czerwień z brązem i niebieskim. Młode dziewczęta zakładały także suknie, szyte przeważnie z jednokolorowych materiałów.

Stanik był samodzielną częścią garderoby – szyto go z sześciu kawałków materiału i dopasowywano do figury za pomocą zaszewek. W dni świąteczne wszystkie mężatki ubierały kabat, czyli rodzaj okrycia wierzchniego. Kabat powstawał z kilku płatów materiału. Przód tworzyły dwa płaty, a tył zszywano z czterech symetrycznych części. Szew na plecach przechodził przez sam środek, a żeby dopasować kabat do figury stosowano zaokrąglenia na szwach bocznych. Rękawy kabata były raczej dopasowane i składały się z dwóch części, a przy ich wszywaniu nie stosowano żadnych marszczeń. Kabaty były przy szyi wykończone stojącym kołnierzykiem, a całość zapinano na guziki rozmieszczone w jednym rzędzie.

W droższych kabatach stosowano guziki z bursztynu, w tych zwyklejszych guziki były z rogu albo drewna. Kobiety mieszkające na Warmii raczej nie nosiły zapasek do strojów odświętnych, jedynie młode dziewczęta zakładały ten element garderoby. Za to codzienne zapaski były szyte z dużego kawałka materiału, najczęściej samodziałowego lnu. Warmińskie zapaski przeważnie były ozdobione pasiastymi wzorami. Boki zapasek przystrajano skośnymi falbankami albo doszywano szydełkowe koronki. Niezamężne dziewczęta nosiły na co dzień zapaski w kolorze białym, a wymiary panieńskich zapasek były dużo mniejsze. Do zakrywania głowy kobiety warmińskie wykorzystywały różnego rodzaju chusty. Najprostsze chustki szyto z białego samodziału płóciennego, zaś chusty świąteczne były najczęściej w kolorze czarnym, a za zdobienia służyły drobne szlaczki z motywem kwiatowym. Białe chusty świąteczne dekorowano koronką. Do czepka zakładano także chusty tureckie. Na zimę przeznaczone były duże chusty w kratę, które zakrywały głowę i całe ramiona. Za codzienne obuwie kobiece w domu służyły pantofle ze skóry, filcu lub szmat, a do pracy w polu lub zagrodzie zakładano korki. Na święta zakładano czarne sznurowane trzewiki z wysoką cholewką.

{module Reklama - Czerwona Responsywna}