Skip to main content

Boże Ciało

Boże Ciało w Łowiczu

Boże Ciało czyli kościelne święto Eucharystii, zostało ustanowione w Belgii w 1246 roku. W 1264 Papież Urban IV, wprowadził je do kalendarza liturgicznego.

Do Polski święto Bożego Ciała dotarło w 1320 roku, wtedy po raz pierwszy liturgia Bożego Ciała została odprawiona w Krakowie, przez biskupa Nankera. Procesje Bożego Ciała zostały wprowadzone 200 lat później, Polska jest jedynym krajem, gdzie w każdej parafii odbywają się procesje od XV wieku, aż po dzień dzisiejszy. Procesje po wyjściu z kościoła udają się do czterech oddalonych od siebie ołtarzy, przy każdym z ołtarzy czytana jest, lub śpiewana, Ewangelia jednego z czterech Ewangelistów.

{module Reklama - Czerwona Duża}

Przy każdym ołtarzu inny Ewangelista. Na koniec procesji wiernym udzielane jest błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem, na wszystkie cztery strony świata. Ceremonia Bożego Ciała, ma na celu rozszerzanie kultu Chrystusa w Eucharystii. Kraków, który jest kolebką tradycji Bożego Ciała, od najdawniejszych czasów słynął z barwnych i okazałych procesji. Udział w nich brali biskupi, księża, zakonnicy, a nawet do początku XVII wieku, Królowie Polscy ze swym dworem. Procesja nie mogła odbyć się bez udziału wiernych. Udział więc również brali, rajcy miejscy, bractwa kupieckie, wojskowi w odpowiednim umundurowaniu, profesorowie w swych togach, studenci i uczniowie, oraz zwykli obywatele. Największa procesji w Krakowie zaczyna się na Wawelu i kończy w Kościele Mariackim.

Boże Ciało w różnych regionach Polski

Również w Warszawie odbywały się piękne procesje w oktawie Bożego Ciała. W czasach saskich, podczas procesji oddawano uroczyste saluty, przez co w owym czasie ulice Warszawy pachniały prochem. Z tego samego powodu przypadającą po Bożym Ciele nazywano prochowniczą. W XVIII wieku król Stanisław August Poniatowski, zakazał wystrzałów podczas procesji, ponieważ huk i proch szkodziły zdrowiu dam biorących w nich udział. Warszawska procesja po dziś dzień, prowadzona przez Prymasa Polski, wyrusza z Katedry św. Jana przez plac Zamkowy i Trakt Królewski. W obecnych czasach nieodzownym elementem procesji Bożego Ciała, jest udział orkiestry strażackiej, oraz dziewczynek w bieli, które sypią kwiaty. W miarę możliwości również orkiestry wojskowe biorą udział w tych pięknym dniu.

Boże Ciało w Łowiczu

Boże Ciało w Łowiczu - zdjęcie Folkstar

W niektórych regionach Polski, szczególnie na Mazowszu: na Kurpiach, w Łowiczu i pobliskich wsiach, w okolicach Rawy Mazowieckiej i Opoczna. Ale również na Podhalu i Pogórzu, ziemi sądeckiej oraz Krakowie i wsiach podkrakowskich. Osoby biorące czynny udział w procesji. np. poprzez niesienie obrazów, baldachimu czy sypanie kwiatków, ubierały się w regionalny strój ludowy. Pod tym względem najbarwniej prezentuje się procesja Bożego Ciała w Łowiczu. Ołtarze, do których odbywa się procesja, przygotowywane są przez mieszkańców, często również przez określone grupy robotnicze. Ołtarze obowiązkowo przyozdabiane są, kwiatami, obrazami oraz brzózkami, których to gałązki po procesji są zrywane i zabierane przez wiernych do domów.

{module Reklama - Czerwona Duża}

Boże Ciało - zwyczaje i wierzenia

Procesje Bożego Ciała mają powiązane ze sobą różne, zwyczaje, tradycje i wierzenia. Najbardziej popularnym zwyczajem jest zabieranie, gałązek brzózek, które przyozdabiają ołtarze do domu. W dawnych czasach, wierzono, że brzozowa witka skutecznie chroni od czarownic i chroni przed czarami. Obecnie zabieranie gałązek do domu stało się tradycją. Obok zrywania brzozowych gałązek, mamy zwyczaj wicia wianków. W przeszłości wianki do kościoła zanoszono w dzień Bożego Ciała, pozostawały tam przez całą oktawę, aby nabrały świętej mocy. Dopiero ostatniego dnia zabierano je do domu. Obecnie wianki do kościoła zanosimy w ostatnim dniu oktawy, następnie umieszczane są za obrazem świętych, nad oknami a także przy wejściu do domu. Do sporządzania wianków, używało się zazwyczaj ziół: róż, mięty, rozchodnika, macierzanki, kopytnika, grzmotnika, jaśminu. Wianki poświęcone w Boże Ciało lub ostatniego dnia oktawy chroniły domowników, przed burzą, piorunami, urokami i nieszczęściem. Miał też chronić zwierzęta gospodarcze. Z tego powodu, wianki przechowywano w stajni i oborze, aby chronić hodowle przed zarazą i nie dopuszczać do nich czarownic. Wierzono również, że poświęcone wianki uchronią warzywa przed szkodnikami. Wykorzystanie ziół do wianków miało również inny cel. Z suchych, ziół wykruszonych z poświęconego wianka, przyrządzano napary lecznicze na różne schorzenia i choroby. Wysuszone zioła wykorzystywano również do odczyniania uroków i czarów. Jeżeli uznano, że któryś z domowników lub zwierzę padło ofiarą czarownicy, palono na węgielkach susz i okadzano nim dom.

Przystrojone ołtarze na obchody Bożego Ciała (Zdjęcie: Sławomir Stadnicki)

Boże Ciało - Dywany Kwiatowe w Spycimierzu

Piękną tradycją w czasie procesji Bożego Ciała jest sypanie kwiatów, pod stopy kapłana niosącego Hostię. W Spycimierzu (woj.łódzkie, gmina Uniejów) sypanie kwiatków zostało zastąpione układaniem dywanów kwiatowych. Tradycja ta ma już ponad 200 lat. Legenda głosi, że pierwszy dywan został ułożony dla Napoleona Bonaparte, który miał przejeżdżać przez tą miejscowość. Cesarz wybrał inna drogę, a zasmuceni mieszkańcy postanowili kwiatowe dywany szykować dla Boga. Od tamtego czasu, co roku, na Boże Ciało mieszkańcy Spycimierza przygotowują dywany z kwiatów. Obecnie ta piękna tradycja rozpowszechnia się na więcej miejscowości, dywany te nie są tak okazałe jak te ze Spycimierza, ale równie piękne.

Boże Ciało - zwyczaje Krakowskie

W Krakowie, po zakończeniu uroczystości kościelnych Bożego Ciała, na rynek staromiejski wkracza korowód postaci ze sztandarem cechowym flisaków. Najważniejszą postacią jest lajkonik, jeździec w tureckim stroju, z czarna brodą i galopujący na białym koniu. W przypadku lajkonika jego wierzchowiec jest częścią stroju a on sam podskakuje na własnych nogach. W oktawie Bożego Ciała, również w Krakowie odbywają się wybory króla kurkowego, w bractwie strzeleckim zwanym kurkowym. Nazwa pochodzi od godła, przedstawiającego koguta gotowego do walki. W chwili obecnej tytuł króla kurkowego jest jedynie tytułem honorowym. Przed rozbiorami oprócz tytułu zwycięzca zawodów otrzymywał wiele królewskich łask i przywilejów.

{module Reklama - Czerwona Responsywna}